پنجمین اصل از اصول دین «معاد» یعنی اعتقاد داشتن به برپایی روز قیامت و برانگیخته شده تمام انسان‌ها برای انجام حساب و کتاب و رسیدن به ثواب و پاداش الهی و یا گرفتار شدن به عذاب الهی به خاطر انجام گناهان و معصیت‌هایی که در طول عمر خود رد عالم دنیا مرتکب شده‌اند می‌باشد. همانطور که بارها بیان شد می‌دانیم که تقلید در اصول دین و از جمله اعتقاد به برپایی قیامت، از جمله اموری است که در اعتقاد به آن تقلید جایز نیست و هر کسی باید مستقلا خودش به وجود و برپایی روز محشر معتقد باشد.
خداوند در سوره فاتحه الکتاب اشاره به روز قیامت کرده و خداوند را صاحب آن می‌داند چنانکه می‌فرماید: « مَالِكِ يَوْمِ الدِّينِ [حمد/3] (خداوند)مالک روز جزا است» آیات فراوان دیگری نیز در مورد روز قیامت و برانگیخته شدن انسان‌ها در قرآن مجید آمده است که به نمونه دیگری از آن نیز اشاره می‌کنیم: «وَالسَّلَامُ عَلَيَّ يَوْمَ وُلِدتُّ وَيَوْمَ أَمُوتُ وَيَوْمَ أُبْعَثُ حَيًّا [مریم/33] و درود بر من، روزى كه زاده شدم و روزى كه مى‌ميرم و روزى كه زنده برانگيخته مى‌شوم.»
این‌ها همه که از آیات الهی بیان شد در زمره دلایل نقلی بر حادث شدن روز قیامت به شمار می‌آید اما آیا بدون استناد به آیات قرآن و یا روایات وارده از جانب پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) و یا امامان معصوم (علیهم السلام) و با تکیه بر براهین و استدلالات عقلی نیز می‌توان لزوم معاد و برپایی روز قیامت را ثابت کرد؟
برای مسئله اعتقاد به معاد با استفاده از براهین عقلی می‌توان این‌گونه استدلال کرد که با توجه به اعتقادی که نسبت به عدل خداوند داریم و این‌که خداوند پاداش و یا عقاب بندگان را به صورت کامل در مورد آن‌ها اجرا می‌کند، حال اگر یک انسان جان هزاران نفر را از مرگ نجات دهد و یا کسی که در راه رضای خدا جانش را فدا می‌کند و به شهادت می‌رسد، زمان دریافت پاداش وی چه موقع خواهد بود؟ و از جانب دیگر کسی که مثلا در دنیا ظلم‌های متعدد انجام داده و مثلا چندین نفر را به قتل رسانده چگونه می‌توان وی را به سزای همه اعمالش رساند و او را مجازات کرد؟ آیا جز این است که اگر او را اعدام کنند فقط جبران یکی از قتل‌هایی است که وی مرتکب شده است؟ پس مجازات سایر قتل‌هایی که مرتکب شده چه می‌شود؟
با همین استدلال ساده اما منطقی هر انسان عاقلی به ضرورت جهانی پس از این دنیا قائل می‌شود که در آن‌جا یک شخص به تمام پاداش‌هایی که در این دنیا به آن نرسیده و یا تمام عقاب‌هایی که این دنیا ظرفیت انجام آن را نداشته برسد. بدین ترتیب همه ما بدون تقلید از دیگری و با استفاده از عقل خود به لزوم برپایی قیامت و «معاد» معتقد می‌شویم.